Çusti (1904-1983)
Şair Çusti klasik edebiyat ile yeni edebiyat arasında köprü kuran, geleneksel aruz sanatını ilerleten ediplerdendir. Onun için meşhur Habibi, Sabir, Abdullah, Çarhiy gibi şairler arasında anılmaktadır.
Çusti, şairin mahlasıdır. Namangan’ın Çust ilçesinde dünyaya geldiği için bu mahlası kullandı. Asıl ismi Nabihan (Nabihoca) Nurullah Hocaoğlu olup,1904 yılının 20 Şubat günü doğdu. Ailesi geçimini dokumacılık ve dikiş işleriyle sağlıyordu. 1916 yılında meydana gelen siyasi değişimler ailesiyle beraber Namangan şehrinden Kokand’a göç etmesine neden oldu. Kokand şehrine geldiklerinde yine dokumacılık işleriyle meşgul oldular. Geleceğin şairi on iki yaşındayken babasından bu mesleği öğrendi ve ailesine yardım etmeye başladı . Hem çalıştı hem de mektep ve medreselerde tahsil gördü.
Çustiy, ekim devriminden sonraki, yaklaşık 60 – 70 yıllık bir süreçte Sovyetlerin tarımcılık alanında, eğitim ve kültürel merkezlerinde, ilmi edebi ocaklarda çalışmalar yaptı. 1930-39 yılları arasında kolhozlarda ekip önderi olarak çalıştı. 1940-46 yıllarında ise Mukimî isimli musiki drama tiyatrosunda çalışmaya başladı. Daha sonra tiyatronun müdürlüğüne seçildi. Yayıncılık işlerinde tercüman olarak çalıştı. 1970-76 yıllarında Özbekistan Bilimler Akademisi, Dil ve Edebiyat Enstitüsü’nde bilim adamı olarak faaliyet gösterdi. 1976 yılından itibaren Özbekistan Cumhuriyeti tarafından bir maaş tayin edildi.
Çusti’nin şiire olan merakı gençlik yaşlarında başlamıştı. Özgün eserlerini 18-20 yaşlarında vermeye başladı. Doğu Klasik Edebiyatı temsilcilerin eserlerinden çok etkilenmiştir. Çusti’nin şair olmasında Turabi mahlası alan babasının da emeğini çoktur. Çusti bütün ömrü boyunca yirmiye yakın şiir kitabı yayınlamıştır. Onun eserler çeşitli üsluplarda olup zengin bir değere sahiptir. Onun “Kozğal”(Ayağa kalk ) 1942 , “Şemşir ” (Kılıç) 1943, “Lalezar”( Lalezar) 1945 , “Hayat Zevki ” 1951,” Gul Mavsumu” (Gül Mevsimi) 1969 , “Gazeller” 1978, “ Yad Eding Kemterin Çustiy’ni Ham” (Kemter Çusti’yi de Hatırlayın) 1984 gibi dizi şiirleri ve yine ” Zefername ” 1939,” Tirikleyin Cennetge Kirgen Kempir ” (Diriyken Cennete Giren Yaşlı Kadın) 1939, “Kiyikname “(Geyikname) 1940 , “Gul Sadası” 1949 , “Uygurabad” 1948, ” Baği İrem” 1978 gibi destanları da okuyucuları tarafından çok sevilmiştir.Ve yine şairin klasik edebiyat geleneğinden beslenen “Hayatname” 1988 , “Sadakat Gülleri” 1992, “Köngil Tilegi” (Gönül Dileği) 1994”gibi divanları okuyucuya şark-islam ahlakî felsefesini sindirmek yolunda estetik bir rol oynamıştır. Onun en son yazdığı “Köngul Tilegi” divanında bir dizi gazel, muhammas ve mesneviler bu yüzden çok büyük değere sahiptir.
Çusti bir şarkı yazarı olarak da tanınan meşhur bir şairdir. Onun onlarca gazeli 1930 yılları başından buyana halkın dilide ve kayıtlardan saklanmakta ve dinlenmektedir.
Şairin; “Yarimga Seval”( Yarime Soru), “Naz etme!” “Avara Bolma “(Avare Olma) , “Ming Belani Yengedi” ( Bin Belayı Yener) , “Muhtac Bulmegey” (Muhtaç Olmaz) , “Surmege Muhtac İmes” (Sürmeye Muuhtaç Değil), “Bevefalerning İşi” (Bivefaların İşi), “Aşne Bulmay Turub ” (Dost Olmaz Durup) gibi onlarca şarkısı günümüzde bestelenerek dinlenmektedir.
Çusti’nin bir drama yazarı ve tercüman olduğu da biliniyor. O başka yazarlarla ortak olarak “Devran Ata” , “Kurban Umarov” , ” Cesur Aile ” gibi sahne eserlerini yazmıştır. Hafız, Sabir Tirmizi , Mirza Galib, Ali Serdar, Mirza Tursunzade’nin eserlerini Özbekçe’ye çevirmiştir .Çusti 13 Ağutos 1983 tarihinde vefat etmiştir.
