KİTAP TANITIMI*
*Editör Uzm. Mehmet DERİ
Tanıtımını yapacağım eser, İstanbul Ticaret Üniversitesi Rektörlük Projeler Yönetimi Koordinatörlüğü Uluslararası Kıdemli Araştırmacısı Sayın Dr. Zebiniso Kamalova Hocamızın “HOKAND HANLIĞI’NIN SON HÜKÜMDARI HÜDAYAR HAN VE DÖNEMİ (1845-1875) FERGANA VADİSİNDE RUS İŞGALİ” isimli kitabıdır.
Kitabın Adı: Hokand Hanlığı’nın Son Hükümdarı Hüdayar Han ve Dönemi (1845-1875) Fergana Vadisinde Rus İşgali
Kitabın Yazarı: Dr. Zebiniso Kamalova
Yayınevi, Basım Yeri ve Yılı: Cağaloğlu Yayınları, İstanbul 2020
Baskı Sayısı ve Sayfası: 1. baskı, 288 sayfa
Elinizdeki eserde; Hokand Hanlığının kuruluş tarihi, Hüdayar Han’ın şahsiyeti, ailesi, siyasî faaliyetleri, hükümdarlığı döneminde bölgenin değişen kaderi, bu değişen kaderin yönü ve nedenleri etraflıca incelenmektedir.
Eserin aslı 2019 yılında İstanbul Üniversitesi SBE. Tarih Anabilim Dalında Doktora Tezidir.
Kitap, birinci el kaynak niteliğindeki vâkayinâmeler, seyahetnâmeler, raporlar, Özbekistan Devlet Arşivi ve Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki konuyla ilgili belgelerden faydalanılarak ve zengin bir akademik literatür taranarak yazılmış olup, alanında yayınlanan önemli eserlerin başında gelmektedir.
Eserin yazılış gerekçesini Sayın Yazar şöyle açıklamaktadır: “Hokand Hanlığı, özellikle hanlığın son hükümdarı Hüdayar Han’ı anlatan sadece Türkiye’de değil dünyada da yeterli akademik çalışma bulunmamaktadır. Kaynak açısından oldukça zengin olmasına rağmen, Türkistan’daki başka hanlıklara nazaran Hokand Hanlığı hakkında Türkiye Türkçesi’nde çok az bilginin olması, eseri meydana getirme noktasında bizi teşvik etmekle birlikte bizlere büyük ölçüde sorumluluk da yüklemiştir. Amacımız, Türkistan Tarihi konusundaki bu boşluğu gidermek, özellikle yakın dönem Türkistan Hanlıklarıyla ilgili araştırmalarda önemli katkılar sağlamak, Hokand Hanlığı’nın tarihi konusunda izlenimler kazandırmak, Rusya’nın icra ettiği politika sonrasında ortaya çıkan bağımsız Türk Cumhuriyetlerinin siyasî, etnik ve kültürel sorunlarının tespit edilmesine ve bu sorunların çözüm bulmasına olumlu katkı sağlamaktır.”
Zebiniso Hocamız, eserinde güncel ve akıcı bir dil kullanmış, bu da eserin okuyucu tarafından anlaşılmasını kolaylaştırmıştır.
Kitap, giriş, beş bölüm ve sonuç kısmından oluşmaktadır.
Girişte; çalışmanın konusuna, amacına, önemine, kullanılan kaynakların tahliline değinilmiş,
Birinci Bölüm; “Hüdayar Han Dönemine Kadar Hokand Hanlığı” başlığını taşımakta olup bu bölümde Hokand şehri tarihçesi ve etimolojisi, Hokand Hanlığı’nın hududu ve ahalisi, Hüdayar Han dönemine kadar Hokand Hanlığı, 1842’ye kadar Hokand Hanlığı, Hanlığın Buhara Emirliği tarafından işgali, Hanlıkta duraklama: Şirali Han Devri konularına yer verilmiş,
İkinci Bölümde; “Hüdayar Han Hokand Tahtında” başlığı altında Hüdayar Han’ın ilk hükümdarlık dönemi (1845-1858), Hüdayar Han’ın nesebi, Hüdayar Han’ın çocukluğu, boylar ihtilafında meydana gelen Hüdayar Han hükümeti, Hüdayar Han’ı tahta getiren temel güçler, Hüdayar Han’ın ilk müstakil hükümdarlık dönemi (1853-1858), Hüdayar Han’ın ağabeyi Malla Han ile münasebetleri konuları ele alınmış.
Üçüncü Bölüm; “Hanlıkta İstikrarsızlık yahud Rusya’nın Türkistan’da Güç Kazanması (Hüdayar Han’ın İkinci Hükümdarlık Dönemi)” başlığını taşımakta olup bu bölümde incelenen belli başlı konular şunlardır: Hokand-Rusya Münasebetleri, Rusya’nın Türkistan Politikası, İngiltere’nin Türkistan Politikası, İngiltere ile Rusya Arasında Diplomatik Savaş ve Türkistan’da Çizilen Nüfuz Sınırları, Rusya’nın Türkistan İşgalinin Sebebi ve İşgali Meşrulaştırma Çabaları, Buhara Emirliği ile Sınır Savaşları ve Malla Han’a Yapılan Suikast, Hüdayar Han’ın İkinci Dönem Hükümdarlığı (1862-1863) ve Emir Muzaffer ile Münasebetleri, Kudretli Komutan Âlimkul Emir-i Leşker ve Hanlıktaki Etkisi, Taşkent İçin Hokand Hanlığı ve Rus Çarlığı Savaşı, Alimkul Emir-i Leşker’in Vefatı ve Taşkent’in Rusya Eline Geçmesi.
Dördüncü Bölümde; “Hüdayar Han’ın Üçüncü Dönem Hükümdarlığı ve Hokand’ın İstilası” başlığı altında Hüdayar Han’ın Üçüncü Kez Tahta Geçişi (1865-1875), Hüdayar Han’ın İç ve Dış Siyaseti, Hokand Hanı Hüdayar Han ve Türkistan Genel Valisi Kaufman Arasındaki Antlaşma, Hokand Hanlığında Halk Ayaklanmaları, Hüdayar Han’ın Hokand’ı Terk Etmesi, Hüdayar Han’ın Kaufman ile Görüşmesi, Hanlığın Son Bulması, Hüdayar Han’ın Sürgüne Gönderilmesi, Hac Seferi İçin Mekke Yolunda, Vatan Özlemi ve Hüdayar Han’ın Karruh’taki Son “Yolculuğu” konuları hakkında bilgi verilmiş,
Beşinci Bölüm; “Hüdayar Han Döneminde İdarî, İçtimaî, Kültürel Yapı” başlığını taşımakta olup bu bölümde İdari Yapı ve Unvanlar, Sosyal Yapı, Mali Yapı/Vergi Sistemi, Hüdayar Han’ın İmar Faaliyetleri, Hüdayar Han Ordası, Eğitim ve İbadet Müesseseleri, Su Kanalları İnşası, Hanlıkta Eğitim Meselesi, Zanaat, Edebî Hayat konuları incelenmiştir.
Sonuç kısmında ise çalışmanın genel bir değerlendirilmesi yapılarak çalışmaya son verilmiştir.
İlim ve fikir hayatımıza bu çok değerli eseri kazandıran Sayın Dr. Zebiniso Kamalova Hocamızı tebrik eder; ilim, düşünce ve kültür hayatımıza katkıları yolunda başarılarının devamını dilerim.
Kitabın temin edileceği iletişim bilgileri:
