Yunus Recebi (17.05.1897-23.04.1976)
Özbek müzik mirasının derleyicisi, besteci, icracı ve müzisyen olarak tanındı. 1953 te Özbekistan Halk Sanatçısı, 1966’ da Özbekistan Fenler Akademisyeni oldu. Önce medresede, sonra Türkistan Milli Konservatuarı’nda, Taşkent Yüksek Müzik Okulu’nda ve Moskova’da açılan bestecilik kursunda eğitim aldı. Dutar Çalmayı Mirza Kasım’dan, Özbek klasik müzikleri mirasını Şaumarov, Hacı Abdulaziz, Toyçi Hafiz ve Damla Halim’den öğrendi.
Gençlik dönemlerinden başlayıp tatlı ve etkili sesi onun yetenekli bir icracı ve müzisyen olacağını haber veriyordu. Onun repertuvarında bulunan çeşitli eserlerinden; “Girya”,“Uşşak”,“Kürd”,”Şehnaz”,”Bayâti”,”Çargah”, “Nasrulla-i” gibi makamlarda yazılanları örnek verebiliriz.
Recebî, birkaç klasik Özbek Şarkı, koşuk ve bestelerini yeniden düzenleyerek onları tekrar canlandırdı. “Subhidem” (Sabah zamanı), “Yalğız” (Yalnız), “Fiğân”, “Oraz”, ”Begi Sultan” gibi eserleri icra ederken, bestecilikle beraber yürüttüğü Özbek müziği ve dramasını geliştirme konularında önemli adımlar attı.
İlk dönemlerde Şaumarov ve başkalarıyla beraber “Ferhat ve Şirin”, “Leyli ve Mecnun”, “Rüstem”, “Avaz” gibi tiyatro eserlerine milli şarkı ve koşuklar besteledi.
Recebî’nin Özbek müzik miraslarının toplanmasında büyük hizmetleri oldu. O, 1935 ten başlayıp milli müzik ve şarkıları notaya geçirmeye başlamıştı. Romanskaya ve Akbarov’un oluşturduğu “Özbek Halk Koşukları” dizisinde Recebî’nin 29 adet numunesi yer almaktadır. 1955-1959 yılları arasında beş ciltlik “Özbek Halk Müziği” külliyatını yazdırdı. Bu verimli çalışmanın içinde 1000’e yakın melodi ve koşuklar (Özbekçe, Tacikçe, Uygurca), “Buhara Şeşmakamı”, Fergana”, “Taşkent” makam çeşitlerini içeren 20.yüzyıl bestecilerinin eserleri vardır.
O “Makam” ekibi ile çalıştığı dönemlerde Şeşmakam’ın 6 ciltlik yeni baskısını, bantlarını mükemmel bir şekilde bir araya getirdi ve yazılı ve sesli kayıtlarını hazırladı.
Sadikov, Zakirov, Saatkulov, Hasanov, İsmailov, Alimahsumov, Alimatov ve birçok sanatçı Recebî’in talebeleri sayılır.1971 de Özbekistan Devlet Mükafatı Adayı, 2000 de “Büyük Hizmetleri İçin” ödülü ile şereflendirildi.
Özbekistan Tele-Radio Kumpanyası’na bağlı “Makam” ekibi, Cizzah Müzik Drama Tiyatrosu, Taşkent Müzik Eğitimi Üniversitesi veTaşkent sokaklarından birisi Yunus Recebî adını taşımaktadır.
Onun hayatına ve icadına bağışlanan filmler; “Özkiahranika Stüdyosu, 1967”, “Özbektelefilm Stüdyosu,1990”, “Umr Defteri (Ömür Defteri)” adı altında Özbekistan Televizyonu tarafından kaydedilmiştir.
Onun yaşadığı ve eserlerini verdiği evi 1997 yılında müze haline getirilmiştir. 2001 yılında Yunus Recebî’nin adına bir kültür merkezi tesis edilmiştir.
